به نقل از «مهر»

فلسطینی بودن یعنی تعامل با مرگ/شناخت فلسطین در شعر محمود درویش

تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۴۷۱۳۸۸۴

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: در تازه‌ترین پرونده موضوعی در گروه فرهنگ و اندیشه خبرگزاری مهر، به معرفی تنی چند از مهم‌ترین متفکران و روشنفکران مبارز فلسطینی بپردازیم که هرچند به دلیل آزادی خواهی و مبارزه در سراسر جهان مشهور و اثرگذار بوده‌اند، اما در ایران کمتر شناخته شده‌اند. این پرونده با نگاهی به شعر محمود درویش «غربت حکیمان و حکمت غریبان» نام گرفته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در قسمت اول این پرونده به این نکته اشاره داریم که فلسطین را باید در اندیشه و شعر محمود درویش شناخت. شعر او اندیشه آزادی را فریاد می‌زند و بی‌جهت نیست که همه فلسطینیان و همه آزادی خواهان جهان او را شاعر ملی خود دانسته‌اند.

این شاعر شهیر فلسطینی، پس از رخداد ترور و شهادت غسان کنفانی، قصیده بلندی را سرود که ترجمه بندهایی از آن چنین است:

«هنگامی که می‌گوییم فلسطین… از چه چیزی صحبت می‌کنیم؟

آیا تا پیش از این به آن اندیشیده بودیم؟

امروز دیگر می‌دانیم

فلسطینی بودن یعنی انس با مرگ

یعنی تعامل با مرگ

یعنی ثبت‌نام در خون غسان کنفانی

پاره‌های تن تو این تکه گوشت‌های سوخته بر در و دیوار نیستند،

عکا و حیفا و قدس و طبریه و یافا هستند.

و خوشا آن تنی که پاره‌هایش شهرها باشند.

چقدر به وطن می‌مانی.»

درویش در این بندها چند مفهوم مهم را درباره سرزمین فلسطین و اندیشمندان و روشنفکران فلسطینی یادآور می‌شود. نخستین مفهوم چیستی فلسطین و فلسطینی است. فلسطینی بودن یعنی انس و تعامل با مرگ. فلسطینی همیشه سایه مرگ را روی خود می‌بیند. یک فلسطینی بویژه اگر اندیشه و دغدغه وطنش را داشته باشد همیشه در معرض ترور است و مرگ بر اثر ترور پاره‌های بدن را تبدیل به شهرها می‌کند. آنگاه که بدن روشنفکر و اندیشمند مبارز تکه تکه می‌شود، تازه فلسطین اشغال شده و فلسطین تکه تکه شده خود را نشان می‌دهد.

فلسطین، برکت و گفت‌وگو؛ در نقد نگاه عبری به ارض موعود

نخستین آیه از سوره مبارکه «الاسرا» چنین است: «سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ.» پاک و منزه است خدایی که بنده و پیغمبرش را از مسجدالحرام به مسجد الاقصایی سیر می‌دهد که پیرامونش را برکت داده است.

پس از دسیسه‌های غربی‌ها در عصر جدید و سلطه یهودیان بر این سرزمین مقدس، «دیگری‌ها» از منظر یهود، در عسر و حرج افتادند، چرا که شرط ماندن در وطن پذیرش فلسطین سراسر یهودی بود. چنین عقیده‌ای مورد اعتراض متفکران و آزادی خواهان سراسر جهان ( و نه فقط در جوامع اسلامی و میان مسلمانان) قرار گرفتخداوند به این برکت در آیات دیگری نیز اشاره کرده است. از جمله آنها آیه ۸۱ سوره مبارکه انبیاست: «وَلِسُلَیْمَانَ الرِّیحَ عَاصِفَةً تَجْرِی بِأَمْرِهِ إِلَی الْأَرْضِ الَّتِی بَارَکْنَا فِیهَا وَکُنَّا بِکُلِّ شَیْءٍ عَالِمِینَ.» و برای سلیمان تندباد را رام کردیم که به فرمان او به سوی سرزمینی که در آن برکت نهاده بودیم جریان می‏ یافت و ما به هر چیزی دانا بودیم.

همچنین است آیه ۱۳۷ سوره مبارکه اعراف. اما یکی از مهم‌ترین آیاتی که موضوع و مسئله برکت سرزمین فلسطین را مطرح می‌کند، هفتادویکمین آیه از سوره مبارکه الانبیاست که بخشی از قصه و سرگذشت حضرت ابراهیم خلیل الله را نیز بیان می‌کند: «وَنَجَّیْنَاهُ وَلُوطًا إِلَی الْأَرْضِ الَّتِی بَارَکْنَا فِیهَا لِلْعَالَمِینَ.» و او و لوط را برای رفتن، به سوی آن سرزمینی که برای جهانیان در آن برکت نهاده بودیم رهانیدیم.

خداوند در این آیه اشاره می‌کند به رهایی حضرت ابراهیم و حضرت لوط برای آنکه به سرزمین فلسطین بروند که برکتش برای جهانیان است. ابراهیم خلیل الله پدر انبیا الهی است. یکی از فرزندانش یعنی اسحاق، پدر یعقوب پیامبر (یا اسراییل) است که از فرزندان او نسل بنی اسراییل و دین یهودی پدید می‌آید. همچنین نسب حضرت مریم (س) نیز به یعقوب نبی می‌رسد، بنابراین مسیحیان نیز از نسل ابراهیم خلیل الله هستند. البته می‌دانیم که نسبت پیامبر مکرم اسلام (ص) نیز به حضرت اسماعیل (ع) می‌رسد. پس حضور حضرت ابراهیم و اشاره به برکت دادن این منطقه برای همگان، نشان دهنده ذات سلطه ناپذیر این سرزمین است.

در تاریخ توراتی داریم که حضرت داود با غلبه نظامی بر قوم یبوسی که از تیره کنعانیان بودند، اورشلیم را فتح کرد و آن را پایتخت خود قرار داد و بر اساس متون مقدس سلیمان نبی یعنی فرزند داود پیامبر، معبد مقدس را در این شهر بنیان نهاد. هم داود نبی و هم سلیمانی نبی از پیامبران مورد احترام مسلمانان هستند. این شهر در دوران خلیفه دوم به توسط مسلمانان فتح شد. در دوران اسلامی نیز بناهایی مانند قبه‌الصخره به آن اضافه شد.

این سرزمین پس از آن برای قرن‌ها تحت حاکمیت سیاسی مسلمانان قرار داشت و در این قرن‌ها پیروان همه ادیان به آسودگی هرچه تمامتر در این منطقه می‌زیستند و هرچند که حاکمیت سیاسی با مسلمانان بود، اما هیچ قومی بر دیگری برتری نداشت. به عبارتی این سرزمین در دوران حاکمیت مسلمانان همیشه ویژگی گفت‌وگویی داشته است.

یهود همیشه سرزمین فلسطین را با جنگ و خونریزی خواسته است. بنا به متون مقدس فعلی یهودیان، وقتی یهودیان به فلسطین آمدند، در آنجا قبایلی از عرب‌ها و کنعانی‌ها و فینیقی‌ها و دیگران را دیدند و آنها را از خانه و کاشانه‌شان بیرون کردنداما برکت یافتن سرزمین فلسطین از تمامی جهات است. در سخن حضرت حق درباره این سرزمین آمده که: «میان آنان و میان آبادانی‌هایی که در آنها برکت نهاده بودیم شهرهای متصل به هم قرار داده بودیم و در میان آنها مسافت را به اندازه مقرر داشته بودیم.» همچنین این سرزمین از نظر فراوانی آب و کشاورزی و نرمی آب و هوا نیز شهره بوده است. فارغ از همه اینها، برکت معنوی نیز از جمله ویژگی‌های فلسطین است. این سرزمین در اصل مبدا همه ادیان الهی است و سرزمینی است که ناخودآگاه آدمی را به اندیشه درمی‌آورد. شاید برکت این سرزمین به همین خصلت گفت‌وگویی آن باشد. سرزمینی که بجز در دوران مختصر دو دست اندازی‌ها غربی‌ها به آن، دیگر کمتر رنگ نزاع و خونریزی را به خود دیده بود.

یهود همیشه سرزمین فلسطین را با جنگ و خونریزی خواسته است. بنا به متون مقدس فعلی یهودیان، وقتی یهودیان به فلسطین آمدند، در آنجا قبایلی از عرب‌ها و کنعانی‌ها و فینیقی‌ها و دیگران را دیدند و آنها را از خانه و کاشانه‌شان بیرون کردند. برای اثبات چگونگی رفتار یهودیان با فلسطینی‌ها، متن تورات کافی است. در تورات آمده که وقتی یهودیان وارد فلسطین شدند، آنان را بیرون راندند، فرزندانشان را کشتند و زنانشان را به اسارت گرفتند و با توسل به انواع حیله‌ها و نیرنگ‌ها بر آنان مسلط شدند.

ترجمه فارسی کتب مقدس (عهدین) به قلم فاضل خان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن اکنون در بازار اندیشه ایران موجود است. به طور مثال مراجعه به این متن و مطالعه نبرد داود نبی با بومیان فلسطین و یبوسیان و خشونت بی‌حد و اندازه‌ای که در این نبردهاست، خشونت یهودیان را مطرح می‌کند. خشونت‌هایی که البته نسبتی هم با پیامبران الهی ندارد و برخی بر این باورند که در طول تاریخ به متن تورات اضافه شده است.

غربت حکیمان و حکمت غریبان

پس از دسیسه‌های غربی‌ها در عصر جدید و سلطه یهودیان بر این سرزمین مقدس، «دیگری‌ها» از منظر یهود، در عسر و حرج افتادند، چرا که شرط ماندن در وطن پذیرش فلسطین سراسر یهودی بود. چنین عقیده‌ای مورد اعتراض متفکران و آزادی خواهان سراسر جهان ( و نه فقط در جوامع اسلامی و میان مسلمانان) قرار گرفت. روشنفکران و اندیشمندان فلسطینی نیز فارغ از باورها و نظام‌های فکری‌شان به مواجهه با اندیشه عبری‌سازی فلسطین پرداختند. هرچند که برخی از این اندیشمندان در مسیر مبارزه مسلحانه هم بودند، اما مبارزه قلمی آنها بیش از هرچیز رژیم جعلی اسراییل و منسوبانش را آزار داده است. آنها همیشه سد محکمی در جهت تاریخ سازی یهودیان برای این ارض مقدس بوده‌اند، به همین دلیل هم این اندیشمندان همیشه در معرض ترور بوده‌اند و مدام در تبعید و دور از وطن. محمود درویش این ویژگی را به زیبایی به شعر درآورده است:

نه آغازی بر این سفر هنوز

نه پایانی بر این مسیر

تا غربت حکیمان هنوز راه است و

تا حکمت غریبان همچنان وقت

از گلها تنها شقایق نعمانی آشنای ماست

پس پیش آی

تا بلندترین دیوارنگارها

سرزمین شعر من سبزی است بلندبالا

کلمات خداست هنگام سپیده

و من دور هستم

دور...

کد خبر 5459090 محمد آسیابانی

منبع: مهر

کلیدواژه: مقاومت فلسطین فلسطین رژیم صهیونیستی محمود درویش قرآن تورات مسیحیت یهودیت معرفی کتاب کتاب و کتابخوانی کارگروه مد و لباس وزارت ارشاد ترجمه نمایشگاه کتاب تهران بنیاد ملی بازی های رایانه ای نهج البلاغه بازی های رایانه ای ماه مبارك رمضان نشر نو انقلاب اسلامی ایران نمایشگاه بین المللی کتاب تهران آیت الله خامنه ای صنایع فرهنگی سرزمین فلسطین محمود درویش سوره مبارکه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۱۳۸۸۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

چگونگی شکل‌گیری جنبش دانشجویی همبستگی با فلسطین از ۱۰۰ سال پیش در آمریکا

دانشجویان معترض آمریکایی، از دانشگاه کلمبیا گرفته تا سایر دانشگاه‌های آمریکا، عزم خود را برای دستیابی به خواسته‌های خود مبنی بر توقف همکاری علمی با دانشگاه‌های «اسرائیل» نشان داده‌اند.

نکته قابل توجه این است که جنبش همبستگی با فلسطین و فلسطینی‌ها در دانشگاه‌های آمریکا ریشه تاریخی طولانی دارد و به قبل از اشغال فلسطین و اعلامیه تشکیل کشور «اسرائیل» در سال ۱۹۴۸ توسط جنبش صهیونیسم بازمی گردد.

وعده بالفور
در سال ۱۹۱۷، پس از آنکه «آرتور بالفور»، وزیر امور خارجه وقت انگلیس، وعده خود را به یهودیان مبنی بر ایجاد وطنی قومی برای آنها در فلسطین اعلام کرد، اعتراضات گسترده‌ای در دانشگاه‌های آمریکا علیه آنچه امروز به عنوان "اعلامیه بالفور" معروف است، انجام شد.
دانشجویان عرب و آمریکایی در آن زمان در دانشگاه‌ها تظاهرات و یک «سازمان فلسطینی ضد صهیونیسم» را تأسیس کردند که بعد‌ها نام آن به «اتحادیه ملی فلسطین» و سپس «اتحادیه ملی عرب» تغییر یافت.

اما این پایان کار نبود، بلکه به موازات تأسیس سازمان فلسطینی ضد صهیونیسم، جنبش دیگری نیز در حمایت از فلسطین در سال ۱۹۲۱، یعنی بیش از ۱۰۰ سال پیش، در دانشگاه‌های آمریکا تشکیل شد.

دانشجویان عضو این جنبش در آن زمان در اعتراض به حمایت آمریکا از گروه‌ها و باند‌های جنایتکار صهیونیستی در فلسطین مقابل ساختمان کنگره آمریکا تجمع کرده و دست به تظاهرات زدند.

پیش از نکبت ۱۹۴۸
در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰، آواره کردن فلسطینی‌ها و به دنبال آن مهاجرت شماری از آنها از فلسطین به ایالات متحده افزایش یافت. این موضوع باعث شد، دانشگاه‌های آمریکا گروه زیادی از دانشجویان عرب از جمله فلسطینی را برای ادامه تحصیل جذب کنند.

این دانشجویان عرب و فلسطینی نقش بسیار مهمی در آگاه سازی و بیداری دانشجویان آمریکایی نسبت به خطر استعمار انگلیس و تلاش این کشور برای تأسیس کشوری یهودی – صهیونیستی برای یهودیان و آواره کردن فلسطینی‌ها، یعنی صاحبان اصلی این سرزمین ایفا کردند.

پس از شکست سال ۱۹۶۷ فلسطینی‌ها از «اسرائیل»، دانشجویان فلسطینی دانشگاه‌های آمریکا نقش برجسته‌ای در شکل گیری اعتراضات تاریخی علیه جنگ ویتنام در دهه ۱۹۶۰ داشتند.

«نورا باروز فریدمن» نویسنده آمریکایی در یکی از تألیفات خویش با عنوان «در قدرت ما: دانشجویان آمریکایی برای عدالت در فلسطین سازمان می‌یابند» می‌نویسد که در دهه ۱۹۶۰ جنبش فلسطینی گسترده‌ای در میان دانشجویان وجود داشت. آنها به همین منظور گروهی تحت عنوان "آزادسازی فلسطین" را تشکیل دادند.

پس از شکست اعراب از «اسرائیل» در سال ۱۹۶۷ و آغاز دور جدیدی از بیرون راندن و آوارگی فلسطینی‌ها، گروه‌های جدیدی از آوارگان وارد ایالات متحده شدند و حضور فلسطینی‌ها به ویژه در دانشگاه‌های آمریکا افزایش یافت.

گسترش و توسعه جنبش‌های دانشجویی
با شروع دهه ۱۹۷۰، حضور فلسطینی‌ها در ایالات متحده به شکل چشمگیری توسعه و گسترش یافت و بالطبع یکی از نمود‌های این حضور دانشگاه‌ها بود.
در مدت کوتاهی، چندین گروه دانشجویی با هدف اساسی فعالیت برای فلسطین تشکیل شد که از جمله آنها می‌توان به «سازمان دانشجویان عرب»، «اتحادیه عمومی دانشجویان فلسطینی» و «انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه‌های عربی-آمریکایی» اشاره کرد که تشکل دانشجویی اخیر توسط «ادوارد سعید»، اندیشمند فقید فلسطینی-آمریکایی تأسیس شد. 

جنبش دانشجویی آمریکا به فعالیت خود ادامه داد و با هر رویداد مهمی که رخ می‌داد، مانند جنگ اکتبر ۱۹۷۳، حمله به بیروت در سال ۱۹۸۲ و انتفاضه اول فلسطینی‌ها در سال ۱۹۸۷ بر دامنه و گسترده فعالیت‌های خود می‌افزود. 

این جنبش در دور جدید فعالیت‌هایش تنها به حمایت از فلسطین و فلسطینی‌ها اکتفا نکرد، بلکه همبستگی خود را با آفریقای جنوبی در مبارزه‌اش علیه آپارتاید نیز اعلام کرد که در دهه ۱۹۸۰ اعلام موجودیت کرده بود.

"اسلو" و بازنگری در ساختار جنبش‌های دانشجویی
توافقنامه صلح بین سازمان آزادیبخش فلسطین و رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۹۳ که به توافقنامه «اسلو» معروف شد، ضربه‌ای به جنبش‌های دانشجویی حامی فلسطین در دانشگاه‌های آمریکا بود. پس از امضای این توافقنامه فشار‌ها و اعمال محدودیت‌ها برای همبستگی با فلسطین و حمایت از فلسطینی‌ها توسط دولت‌های آمریکا آغاز شد و هم زمان با تشدید این فشار‌ها و محدودیت‌ها اصطلاح مبالغه‌آمیز "یهودستیزی" ابداع شد تا اتهام آن به هر جنبشی وارد شود که رژیم صهیونیستی و اشغالگری‌ش در فلسطین را رد می‌کرد.

همراستا با تشدید فشار‌ها و سرکوب‌ها، دانشجویان فلسطینی‌الاصل ایالات متحده و دانشجویان آمریکایی حامی قضیه فلسطینی نیز اقدام به بازنگری در تشکل‌های خود و تغییر شکل و ماهیت جنبش‌های دانشجویی در دانشگاه‌های کردند.

در این راستا، طی سال‌های گذشته جنبش «دانشجویان برای عدالت در فلسطین» تشکیل شد. این جنبش اغلب هماهنگی‌ها و سازماندهی‌ها برای برگزاری تظاهرات و تجمعات دانشجویی اعتراض‌آمیز به ویژه پس از تجاوزات رژیم صهیونیستی به نوار غزه از ۷ اکتبر گذشته را آغاز کرد، اعتراضاتی که همچنان ادامه دارد و هر روز بر گستره آن افزوده می‌شود.

شیطنت‌های گسترده و اتهامات بی‌سابقه
دانشجویان حامی فلسطینی‌ها با اتهامات شیطنت‌های گسترده و اتهامات بی‌سابقه‌ای در اعتراضات اخیر مواجه هستند، از جمله این اتهامات، متهم کردن آنها به «یهود ستیزی» و دشمنی و خصومت‌ورزی با یهودیان آمریکایی است.

«الن گرانبرگ»، رئیس دانشگاه جورج واشنگتن، از جمله افرادی بود که با وارد کردن چنین اتهاماتی به دانشجویان معترض این دانشگاه تلاش کرد، آنها را از ادامه اعتراضات و همکاری با دیگر دانشجویان معترض بازدارد.

گرانبرگ می‌گوید، دانشجویانی که شعار‌هایی مانند «توقف نسل‌کشی فلسطینی‌ها توسط صهیونیست‌ها»، «افتخار از آن شهدای ماست» و «آزادسازی فلسطین از رودخانه تا دریا» را سر می‌دهند، «یهودستیز» هستند و او حضور چنین دانشجویانی را در دانشگاه جورج واشنگتن قاطعانه رد می‌کند.
اما با همه این اتهامات و اعمال فشار‌ها و تشدید سرکوبگری‌ها دانشجویان آمریکایی همچنان بر ادامه اعتراضات خود تا دست یافتن به خواسته‌هایشان تأکید دارند

منبع: فارس

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی